Yetenek doğuştan mı gelir , sonradan mı kazanılır?

Yetenek doğuştan mı gelir , sonradan mı kazanılır? Yıllardır bilim insanları bu soruya yanıt ararlar . Verilen yanıtlar eşiğinde gelin bu yanıtları beraber inceleyelim.

Bazı bilim adamlarına göre yetenek doğuştan gelir yani doğuştan vardır ve genetik faktörlere bağlıdır.

Bu bakış açısına göre spor, sanat, matematik gibi farklı beceriler gerektiren alanlarda başarılı olan insanlar genetik özelliklere sahiptir. Özellikle zeka çalışmalarında önemli bir yere sahip olan psikolog Howard Gardner bu durumu şu şekilde örneklendirmektedir: “Müzikte Mozart, golfte Tiger Woods ve matematikte John von Neuman olarak kabul edilebilecek efsanelere yakından baktığımızda, konunun sadece çok çalışmakla açıklanamayacağını biliyoruz.”

Tabii yeteneğin çevresel etkenler ve deneyimle ilgili olduğunu ileri süren bilim insanları da var.

Yetenek deneyim ve çevresel faktörlere mi bağlıdır?

Bu görüşteki bilim adamları, bir konuda yetenekli olmak söz konusu olduğunda genetik faktörlerin abartıldığını savunuyorlar. Bu bilim adamları Verimli Uygulama: Kasıtlı Uygulama Nedir? Makalemizde bahsettiğimiz ‘kasıtlı uygulama’ ve ‘deneyim’in bir konuda öğrenme ve becerileri geliştirmenin kaynağı olduğunu savunuyor.

Örneğin, “uzmanlaşma” konusunda çalışan psikolog K. Anders Ericsson, yaptığı araştırmalarda 10 bin Saat Kuralı’nı öne atıyor. Ericsson’a göre bir konuda üstün başarılı olmanın yolu 10 bin saatlik pratik yapmaktan geçiyor.

1960’larda eğitim psikoloğu olarak ilginç bir deney yaparak 3 satranç ustası yetiştiren Laszlo Polgar’dan bahsedelim 🙂 Polgar yeteneğin geliştirilebileceğini kanıtlamak istiyor. Bir reklamda satranç ustası olmayı hedeflediği çocuklar yetiştirmek istediğini ve bunun için evlendiğini belirtiyor. Satrancı temel bir nedenden dolayı seçti: Polgar iyi bir satranç oyuncusu değil, sadece nasıl oynanacağını biliyor, bu yüzden onun kalıtsal bir yetenek olduğunu düşünmüyor. Polgar bir öğretmenle evlenir ve üç çocuğu olur. Üç kız kardeş her gün saatlerce pratik yapıyor. Kız kardeşlerin en büyüğü Suzan, Dünya Satranç Federasyonu tarafından en yüksek unvan olarak kabul edilen “Grand Master” unvanını alan ilk kadındır. İkinci çocuk Sofia, dünyanın en iyi 10 kadın satranç oyuncusu arasında yer alıyor. Üçüncü kız kardeş Judit Polgar, tüm zamanların en güçlü kadın satranç oyuncusu olarak kabul ediliyor. Judit, Büyük Üstat unvanını alan en genç kişidir.

Cevap genetik ve çevresel faktörlerin etkileşimi olabilir mi?

Bu iki bakış açısının yanı sıra, son yıllarda baskın olan cevap ise genetik yatkınlıkları çevresel faktörlerden ve deneyimlerden ayırmamaktan geçiyor.

McGill Üniversitesi’nden gen ve gelişim üzerine çalışan Michael Meaney hiçbir genetik faktörün çevrenin etkisinden bağımsız incelenemeyeceğini savunuyor. Giderek daha çok araştırma ile desteklenen bu bakış açısının, genler mi çevre mi sorusunu da tarihe karıştıracağı ifade ediliyor.

Bu bakış açısı bir konuda üstün başarı ve yeteneğin kişisel (motivasyon, dikkat vb.), çevresel (uygun koşullar, pratik yapma vb.) ve genetik faktörlerin birbiriyle etkileşimi ile ortaya çıktığını ifade ediyor.

Yapılan son araştırmalar, tüm bunların yanı sıra yaşın da etkisini hesaba katıyor. Belli bir alanda erken yaşlarda, henüz beyin daha esnek bir yapıya sahipken, çalışmaya başlamak o alandaki başarıyı etkiliyor.

Kaynak : Gelişim.seninle.com